Wsparcie układu pokarmowego u koni

Układ pokarmowy konia to niezwykle delikatny i złożony system, który wymaga odpowiedniej troski i zrozumienia. Jest on przystosowany do stałego pobierania niewielkich ilości paszy objętościowej – głównie traw, ziół i innych roślin rosnących na pastwiskach. W warunkach naturalnych konie spędzają nawet 16–18 godzin dziennie na pobieraniu pokarmu, co pozwala na ciągłą prace ich przewodu pokarmowego. Taki sposób odżywiania utrzymuje równowagę mikrobiologiczną w jelicie ślepym i grubym a także stabilizuje pracę całego przewodu pokarmowego.

Taki tryb pobierania pokarmu – powolny, stały i o niskiej kaloryczności – zapewnia nie tylko prawidłowe funkcjonowanie żołądka, który nieustannie produkuje kwas solny, ale też harmonijną pracę jelit, szczególnie jelita ślepego i grubego odpowiedzialnych za fermentację włókna.

Współczesne warunki utrzymania koni – szczególnie tych użytkowanych sportowo – znacząco odbiegają od ich naturalnego trybu życia. Często mają one ograniczony dostęp do pastwisk, są karmione głównie sianem i paszami treściwymi, a ich doba jest zorganizowana według harmonogramu treningowego człowieka, a nie biologicznego rytmu zwierzęcia. Dodatkowo, zamiast stałego podjadania, konie otrzymują posiłki o określonych porach, co powoduje długie przerwy w dostępie do pożywienia. Dlatego właśnie zrozumienie fizjologii układu pokarmowego konia i dopasowanie warunków żywienia oraz utrzymania do jego biologicznych potrzeb stanowi podstawę skutecznej profilaktyki i codziennej troski o zdrowie naszego wierzchowca.

Budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego konia

Układ pokarmowy konia składa się z kilku odcinków, z których każdy pełni specyficzne funkcje. Konie pobierają pokarm za pomocą warg, zębów i języka, kierując się smakiem i zapachem. Górna warga jest delikatna, silnie umięśniona, krótsza od dolnej i bardzo ruchliwa. Dzięki temu konie potrafią selekcjonować paszę – potrafią omijać np. osty czy sztywną, wykłoszoną trawę. Pokarm jest najpierw rozdrabniany siekaczami, a następnie rozgniatany zębami policzkowymi. Dokładne przeżuwanie jest bardzo ważne, ponieważ rozdrobnione włókna szybciej przechodzą przez jelito cienkie i są lepiej trawione w jelicie ślepym. Żołądek konia jest jednokomorowy i relatywnie niewielki w porównaniu do masy ciała. Jego unikalną cechą jest ciągła produkcja kwasu solnego – w przeciwieństwie do ludzi i wielu innych zwierząt, u których kwas żołądkowy wydzielany jest głównie po pobraniu pokarmu. U koni kwas wytwarzany jest przez całą dobę, niezależnie od obecności pożywienia w żołądku. Narząd ten dzieli się na część gruczołową i bezgruczołową. W części bezgruczołowej pokarm jest przetwarzany przez enzymy roślinne i mikroorganizmy – to tutaj rozpoczyna się proces trawienia węglowodanów. W części gruczołowej skurcze żołądka mieszają miazgę pokarmową z sokami trawiennymi. Następnie kwaśna treść pokarmowa, pod wpływem skurczów, przesuwana jest do dwunastnicy. W jelicie cienkim wchłaniane są cukry proste i skrobia. Błona śluzowa tego odcinka ma liczne zagłębienia i wypustki pokryte kosmkami, które zwiększają powierzchnię chłonną. W końcowym odcinku jelita cienkiego pozostają już tylko składniki, które nie zostały wcześniej strawione. Jelito grube zbiera niestrawioną miazgę pokarmową, która przesuwana jest do jelita ślepego. Tylko niewielka część składników zostaje tam wchłonięta i wykorzystana przez organizm. Procesy trawienne kończą się przed odbytnicą. Odchody formowane są w wypukłościach okrężnicy i mają postać okrągłych, rozpadających się po wydaleniu grudek. Narastający nacisk niestrawionej miazgi pokarmowej, w połączeniu ze skurczami jelit, prowadzi do wydalenia kału.

Rola mikroflory jelitowej u koni

W jelitach konia – szczególnie w jelicie ślepym i grubym – żyją miliardy „dobrych” bakterii i innych mikroorganizmów, które razem tworzą tzw. mikroflorę jelitową, inaczej mikrobiotę. To niezwykle złożony ekosystem, który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia całego organizmu.

Mikroflora jelitowa odgrywa wiele kluczowych ról:

trawienie włókna pokarmowego – koń nie jest w stanie samodzielnie rozkładać włókna roślinnego zawartego w sianie i trawach. To właśnie mikroflora rozkłada je do lotnych kwasów tłuszczowych, które pokrywają nawet do 70% dziennego zapotrzebowania energetycznego u koni karmionych paszami objętościowymi.
synteza witamin – szczególnie witamin z grupy B (np. B1, B2, B6, B12, biotyny, kwasu foliowego) oraz witaminy K2, które są niezbędne m.in. dla funkcjonowania układu nerwowego, prawidłowego krzepnięcia krwi i przemian metabolicznych.
wspomaganie odporności – mikroflora jelitowa uczestniczy w tworzeniu bariery immunologicznej i chroni przed namnażaniem się szkodliwych patogenów, konkurując z nimi o miejsce i składniki odżywcze.
poprawa wchłaniania składników odżywczych – zdrowe jelita umożliwiają lepsze przyswajanie wartości odżywczych z pożywienia.
Wpływ na samopoczucie i zachowanie konia – stan mikrobioty ma związek nie tylko z trawieniem, ale także z ogólnym nastrojem i kondycją psychiczną zwierzęcia.

Czynniki ryzyka dla zdrowia układu pokarmowego konia

Układ pokarmowy konia, a zwłaszcza jego delikatna mikroflora jelitowa, jest bardzo wrażliwy na różne czynniki zewnętrzne. Nawet pozornie niewielkie zmiany mogą zakłócić jego równowagę i prowadzić do problemów zdrowotnych.

Do najważniejszych zagrożeń należą:

nagłe zmiany paszy lub diety – każda zmiana w żywieniu powinna być wprowadzana stopniowo, aby mikroflora jelitowa mogła się odpowiednio przystosować. Gwałtowne zmiany mogą prowadzić do dysbiozy, czyli zaburzenia równowagi mikroorganizmów w jelitac,.
zbyt duża ilość pasz treściwych bogatych w skrobię (np. owies) – nadmiar tego typu paszy może prowadzić do zakwaszenia treści jelitowej, zaburzeń trawienia oraz do powstawania wrzodów,
zbyt mała ilość paszy objętościowej – siano powinno stanowić podstawę końskiej diety, w ilości minimum 1,5–2 kg na 100 kg masy ciała dziennie. Niedobór włókna osłabia pracę jelit i mikroflory, zwiększając ryzyko chorób trawiennych.

stres – sytuacje takie jak transport, udział w zawodach, zmiany w stajni, czy nawet samotność mogą wpływać negatywnie na perystaltykę jelit oraz sprzyjać powstawaniu wrzodów i zaburzeniom równowagi mikrobioty,
zbyt długie przerwy między posiłkami – koń jako zwierzę roślinożerne powinien mieć niemal ciągły dostęp do pokarmu. Przerwy w jedzeniu zaburzają rytm trawienia i sprzyjają rozwojowi niekorzystnych bakterii,
leczenie antybiotykami i częste odrobaczanie – choć konieczne w niektórych przypadkach, mogą również niszczyć pożyteczne bakterie jelitowe, co prowadzi do dysbiozy i osłabienia odporności.

Objawy zaburzeń mikroflory:

Jeśli mikroflora nie działa prawidłowo, koń może:

cierpieć na biegunkę lub wzdęcia,
być bardziej podatny na kolki,
tracić apetyt i kondycję,
częściej chorować,
być drażliwy lub mieć obniżony nastrój.

Sposoby wspierania układu pokarmowego:

1. Dieta

siano wysokiej jakości – podstawowy składnik, wspierający fermentację w jelicie ślepym,
ograniczenie pasz treściwych bogatych w skrobie – ich nadmiar może prowadzić do zakwaszenia i dysbiozy,
dodatek sieczek z lucerny – lucerna buforuje kwas żołądkowy, dzięki czemu pomaga zapobiegać wrzodom.

2. Suplementacja

probiotyk– wspiera florę bakteryjną, szczególnie po antybiotykoterapii lub w sytuacjach stresowych,

drożdże browarnicze (Saccharomyces cerevisiae)– poprawiają strawność włókna i stabilizują pH jelita grubego,
olej lniany – działa osłonowo na błony śluzowe i może być źródłem kwasów omega-3 wspierających odporność,
olej kukurydziany – przy koniach wrzodowych działa poprzez stabilizowanie ph żołądka,
Beta-glukan - stymuluje komórki układu odpornościowego, wpływa na procesy trawienne i wspiera zdrowie jelit,
GastroCare – preparat wspomagający regenerację wątrobę, chroniący przed toksynami, wspomagający trawienie i działający prebiotycznie.

3. Dodatkowa opieka

dostęp do siana całą dobę – odpowiednia ilość błonnika i włókna w paszy, poprawia perystaltykę jelit, dodatkowo zmniejsza ryzyko występowania wrzodów u konia,
stały dostęp do wody – odwodnienie może prowadzić do zalegania treści pokarmowej i kolek. Warto podawać elektrolity aby wspomóc pracę gospodarki wodno-elektrolitowej,
regularność i częstotliwość – czyli karmienie o stałych porach i unikanie zmian w codziennej rutynie. Częstsze podawanie pokarmu treściwego wspiera poprawną perystaltykę jelit.

W sytuacjach stresowych – takich jak transport, odsadzanie, choroby czy zabiegi – warto sięgnąć po preparaty probiotyczne, które wspierają mikroflorę i barierę jelitową. Szczególnie skuteczne okazują się drożdże browarnicze, które wspomagają trawienie włókna i poprawiają procesy fermentacyjne w jelitach. Dzięki temu organizm lepiej wykorzystuje paszę i pozyskuje więcej energii z włókna roślinnego. Sprawnie działający układ pokarmowy to podstawa dobrej kondycji, odporności i wydolności konia. Kluczowe znaczenie ma tu odpowiednie żywienie, profilaktyka oraz dbałość o dobrostan psychiczny zwierzęcia. W przypadku koni sportowych, starszych lub cierpiących na problemy trawienne, warto skonsultować dietę i suplementację z lekarzem weterynarii lub dietetykiem.