Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.

Polityka prywatności Akceptujędone

Zespół Cushinga u koni

Przysadkowa choroba pars intermedia, znana powszechnie jako zespół Cushinga u koni (PPID), jest jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń endokrynologicznych wśród koni geriatrycznych. 

W odróżnieniu od klasycznego zespołu Cushinga u ludzi i psów, który wiąże się z nadmierną produkcją kortyzolu przez nadnercza, PPID ma u koni zupełnie inną przyczynę i nie prowadzi do pierwotnej nadczynności nadnerczy. 

Patogeneza choroby 

PPID powstaje na skutek stopniowej neurodegeneracji neuronów dopaminergicznych w podwzgórzu. Neurony te odpowiedzialne są za hamowanie aktywności pars intermedia przysadki mózgowej. W wyniku ich utraty dochodzi do nadmiernej aktywacji tego obszaru, a w konsekwencji do nadprodukcji hormonów pochodzących z proopiomelanokortyny (POMC), takich jak ACTH, α-MSH, CLIP oraz β-endorfiny. 

Ta nadmierna sekrecja hormonów prowadzi do licznych zaburzeń metabolicznych i immunologicznych. W przeciwieństwie do klasycznego zespołu Cushinga, nadprodukcja ACTH u koni nie powoduje bezpośrednio wzrostu kortyzolu we krwi, lecz wywołuje efekty pośrednie, które destabilizują funkcje organizmu. 

Przyczyny tej neurodegeneracji są wciąż nie do końca poznane (idiopatyczne), jednak podejrzewa się rolę stresu oksydacyjnego, zaburzeń mikrokrążenia oraz czynników genetycznych. W miarę postępu choroby dochodzi również do rozrostu pars intermedia, a często pojawiają się łagodne gruczolaki.

Epidemiologia i rozwój choroby 

PPID rozwija się powoli i ma charakter przewlekły, przez co jego początkowe objawy bywają trudne do zauważenia. Szacuje się, że nawet 20–30% koni powyżej 15 roku życia może mieć objawy tej choroby. Dzięki większej świadomości właścicieli i lepszym metodom diagnostycznym rozpoznanie jest coraz częstsze. 

Objawy kliniczne 

Obraz kliniczny PPID jest bardzo zróżnicowany i zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz indywidualnej reakcji konia. 

Wczesne stadium często przebiega bez wyraźnych objawów lub są one mylnie przypisywane naturalnemu procesowi starzenia. 

Charakterystycznym symptomem jest hipertrychoza – długowłosa, falista sierść z zaburzeniami rytmu linienia. 

Często obserwuje się utrata masy mięśniowej, mimo że apetyt może być zachowany lub nawet zwiększony. 

Zaburzenia odporności manifestują się jako nawracające infekcje skóry, ropnie lub infekcje stomatologiczne, które bywają oporne na standardowe leczenie. 

Istotnym problemem jest też zwiększone ryzyko ochwatu, który może występować nawet jako jedyny objaw choroby w jej wczesnym stadium. 

Dodatkowo choroba może powodować zmiany w zachowaniu, takie jak letarg, apatia, a także wzmożone spożycie wody i częstsze oddawanie moczu, co wiąże się z zaburzeniami osi podwzgórzowo-przysadkowej.

Diagnostyka 

Rozpoznanie PPID wymaga połączenia obserwacji klinicznych z badaniami laboratoryjnymi. 

Obserwacje właściciela dotyczące zmienionej sierści, utraty mięśni, infekcji czy epizodów ochwatu są bardzo ważne. 

Najczęściej stosowanym badaniem jest oznaczenie stężenia ACTH w osoczu. Interpretacja wyniku musi uwzględniać sezonową zmienność – najwyższe wartości notuje się jesienią, co zwiększa czułość testu. 

W przypadkach trudnych do jednoznacznego rozstrzygnięcia wykorzystuje się test stymulacji TRH, który mierzy ACTH przed i po podaniu hormonu uwalniającego tyreotropinę. 

Test hamowania deksametazonem, choć kiedyś standardowy, jest dziś rzadziej stosowany ze względu na ryzyko wywołania ochwatu oraz mniejszą precyzję diagnostyczną. 

Rozpoznanie różnicowe 

W diagnostyce należy uwzględnić inne zaburzenia endokrynologiczne, przede wszystkim zespół metaboliczny koni (EMS). EMS może współistnieć z PPID lub występować samodzielnie, szczególnie u koni z nadwagą. Oba schorzenia mają wspólne cechy, takie jak insulinooporność i skłonność do ochwatu, ale różnią się mechanizmami i wymagają odmiennych podejść terapeutycznych. 

Znaczenie kliniczne i praktyczne 

PPID jest schorzeniem przewlekłym, które znacząco wpływa na jakość życia starszych koni. Brak możliwości całkowitego wyleczenia sprawia, że konieczna jest długoterminowa opieka i monitorowanie stanu zdrowia. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiednich działań zarządczych może poprawić komfort życia zwierzęcia i ograniczyć powikłania. 

Z uwagi na rosnącą liczbę starszych koni, PPID pozostaje ważnym wyzwaniem zarówno dla lekarzy weterynarii, jak i hodowców oraz właścicieli. 

Bibliografia 

Janowski, T., Kaczmarek, E. (2021). Endokrynologia koni – wybrane zagadnienia praktyczne. Życie Weterynaryjne, 96(3), 178–184. 

Skrzypczak, W. F., et al. (2019). Zespół Cushinga u koni – diagnostyka i postępowanie. Magazyn Weterynaryjny, 28(5), 22–27. 

Bartosz, K. (2020). Choroby metaboliczne koni – od EMS do PPID. Konie i Rumaki, 4(2020), 16–21. 

Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych (PTNW). (2022). Diagnostyka laboratoryjna w endokrynopatiach koni. Materiały szkoleniowe dla lekarzy weterynarii.