Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.

Polityka prywatności Akceptujędone

Wątroba - cichy bohater metabolizmu

Wątroba jest jednym z najważniejszych, a zarazem najbardziej niedocenianych narządów w organizmie konia. Bardzo często jest pomijana na rzecz układu oddechowego, kostnego czy mięśniowego, a to ona pełni kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia, wydolności i ogólnej kondycji zwierzęcia. Działa nieprzerwanie, pełniąc szereg funkcji metabolicznych, detoksykacyjnych, immunologicznych i trawiennych. Jej prawidłowa praca to fundament, na którym opiera się zdrowie konia.

Wątroba jest największym gruczołem układu pokarmowego. Przyjmuje postać spłaszczonej bryły o kolorze czerwonobrunatnym. U konia znajduje się w przedniej części jamy brzusznej, głównie po prawej stronie. Stanowi około 1% masy ciała, więc może ważyć nawet 5–6 kg. Jednym z jej głównych zadań jest wytwarzanie żółci, która jest niezbędna w procesie trawienia. Konie nie posiadają woreczka żółciowego, więc żółć wytworzona w wątrobie trafia od razu do dwunastnicy. Dzięki temu konie są przystosowane do spożywania pokarmu nieprzerwanie całą dobę.

Funkcje wątroby – serce metabolizmu 

Wątroba konia jest wielofunkcyjnym narządem, który bierze udział niemal we wszystkich aspektach funkcjonowania organizmu. Do jej głównych zadań należą: 

1. Metabolizm składników odżywczych 

Wątroba odgrywa kluczową rolę w przetwarzaniu składników odżywczych, które trafiają do niej z przewodu pokarmowego. Cukry są w niej zamieniane na glikogen – to forma zapasowej energii, którą organizm może wykorzystać wtedy, gdy koń jej potrzebuje, np. podczas wysiłku. Białka zostają rozłożone na aminokwasy, które są wykorzystywane np. do budowy nowych tkanek. Tłuszcze z kolei są rozbijane dzięki żółci produkowanej w wątrobie – to sprawia, że mogą być lepiej strawione i użyte jako źródło energii. 

2. Detoksykacja 

Jednym z najważniejszych zadań wątroby jest usuwanie toksyn – czyli szkodliwych substancji. Mogą pochodzić na przykład z leków, pleśni w paszy czy metali ciężkich. Powstają też naturalnie w organizmie podczas trawienia i innych procesów. Komórki wątroby przekształcają te toksyny w mniej groźne związki, które są potem usuwane z ciała przez nerki lub wraz z żółcią. Dzięki temu wątroba chroni organizm konia przed zatruciem. 

3. Produkcja żółci 

Konie nie mają pęcherzyka żółciowego, ale ich wątroba cały czas produkuje żółć, która jest odpowiedzialna za trawienie tłuszczu. Żółć zawiera m.in. kwasy i sole żółciowe, cholesterol oraz barwniki powstające przy rozkładzie czerwonych krwinek. Żółć trafia bezpośrednio do jelita i pomaga organizmowi dobrze strawić pokarm. 

4. Magazynowanie witamin i minerałów 

Wątroba konia magazynuje witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – A, D, E i K – a także witaminę B12 oraz żelazo i miedź. Działa jak magazyn, z którego organizm może czerpać w chwilach niedoboru lub zwiększonego zapotrzebowania. Niedobory tych substancji mogą świadczyć o nieprawidłowym funkcjonowaniu wątroby. 

5. Synteza białek osocza 

Wątroba produkuje ważne białka, które krążą we krwi – m.in. albuminy, globuliny i białka odpowiedzialne za krzepnięcie. Dzięki nim krew może prawidłowo transportować wiele substancji, a także zachowuje odpowiednie „ciśnienie”. Gdy wątroba nie funkcjonuje prawidłowo, mogą pojawić się obrzęki, krwawienia lub osłabienie odporności. 

Choroby wątroby – cichy wróg koni 

Choroby wątroby u koni często rozwijają się bezobjawowo i są trudne do zdiagnozowania we wczesnym stadium. Wątroba ma duże zdolności regeneracyjne, ale jednocześnie objawy jej niewydolności mogą nie być widoczne, dopóki ponad 60–80% wątroby nie będzie niefunkcjonalne. Do najczęstszych problemów wątrobowych należą: 

1. Zatrucia toksynami 

Botulizm – zatrucie jadem kiełbasianym (najczęściej spotykanym w sianokiszonkach) jest bardzo łatwo pomylić z niedrożnością przełyku. Jego objawy to np. porażenia mięśni, trudności w połykaniu, a w ciężkich przypadkach porażenie mięśni oddechowych. 

Zatrucia mykotoksynami – wywoływane przez toksyny grzybów rozwijające się w paszach, szczególnie w wilgotnych warunkach. Mogą powodować problemy z trawieniem, zaburzenia neurologiczne, osłabienie odporności i problemy z rozrodem u klaczy. 

Zatrucia roślinami – wiele roślin jest niebezpiecznych i trujących dla koni. Objawy mogą być zróżnicowane zależnie od rośliny, np. bóle brzucha, biegunki, drgawki, a nawet problemy z oddychaniem. 

2. Zakażenia wirusowe i bakteryjne 

Parwowiroza (EqPV-H) – wirus, który szybko atakuje dzielące się komórki, w tym te z przewodu pokarmowego oraz szpiku kostnego. Jednym z objawów są zażółcenia błon śluzowych, a w ciężkich przypadkach mogą pojawić się dysfunkcje neurologiczne, np. drgawki czy zaburzenia koordynacji ruchowej. Do zakażenia może dojść przez kontakt z zakażonymi końmi, skażonymi przedmiotami lub w wyniku kontaktu z wydalinami zarażonych zwierząt. 

Wirusowe zapalenie wątroby – choroba zakaźna, która może być wywołana przez różnego rodzaju patogeny, w tym herpeswirusy i parwowirus koni. Objawy mogą być niespecyficzne i zmienne, ale często obejmują gorączkę, żółtaczkę, spadek masy ciała. W cięższych przypadkach mogą wystąpić zmiany neurologiczne takie jak zaburzenia koordynacji ruchowej lub napady agresji. 

Choroba Tyzzera – wywoływana jest przez bakterię Clostridium piliforme i jest śmiertelna dla źrebiąt. Charakteryzuje się ostrym zapaleniem wątroby. Do zakażenia dochodzi przez spożycie zanieczyszczonej kałem paszy lub ściółki. Przy zakażeniu pojawia się biegunka, osłabienie i senność. Ponadto koń może mieć zgarbioną postawę i skołtunioną sierść. Choroba Tyzzera ma zazwyczaj ostry i szybko postępujący przebieg, przez co leczenie często jest trudne i nieskuteczne.

Ropień wątroby – to nagromadzenie ropy w obrębie tego narządu, spowodowane najczęściej infekcją bakteryjną. Ospałość, apatia czy brak apetytu mogą być pierwszymi oznakami wskazującymi na infekcję wątroby. Ponadto może się pojawić zażółcenie błon śluzowych, bolesność w okolicy wątroby, a w niektórych przypadkach objawy neurologiczne takie jak niezborność ruchowa. 

Salmonelloza – choroba zakaźna wywołana przez bakterie Salmonella, która może przebiegać w postaci ostrej biegunki często z gorączką. Koń może tracić zainteresowanie jedzeniem, mogą pojawić się również kolki i zaburzenia trawienne takie jak np. wzdęcia. Przebieg również może być bezobjawowy – konie mogą być nosicielami i wydalać kał bez widocznych objawów. Do zakażenia może dojść poprzez zadawanie koniowi zanieczyszczonej paszy albo wody lub kontakt z nosicielami bezobjawowymi. 

Nosacizna – zakaźna i zaraźliwa choroba, wywoływana przez bakterie Burkholderia mallei. Może występować w różnych postaciach i dawać niejednorodne objawy. 

  • postać ostra: gorączka, kaszel oraz ropny wyciek z nosa,
  • postać przewlekła: rozwija się wolniej, występują guzki na skórze i w błonie śluzowej nosa,
  • postać skórna: powstawanie guzków i owrzodzeń na skórze,
  • postać płucna: zapalenie płuc, guzki na płucach.
  • postać nosowa: katar, guzki w nosie i owrzodzenia błony śluzowej nosa.

Warto pamiętać, że przy zauważeniu objawów i podejrzeniu uszkodzenia wątroby trzeba niezwłocznie wezwać lekarza weterynarii oraz odizolować zwierzę od czynników, które mogą wywoływać zakażenie, a także od pozostałych koni, aby nie przenieść bakterii lub wirusa na resztę stada. 

3. Zwyrodnienie tłuszczowe 

Stan, w którym nadmierna ilość tłuszczu odkłada się w komórkach wątroby (hepatocytach). Może prowadzić do zaburzeń funkcji wątroby, a w ciężkich przypadkach nawet do niewydolności. Przyczynami mogą być: 

  • błędy żywieniowe – zbyt obfita dieta prowadząca do otyłości, niedobory żywieniowe i długotrwałe głodzenie oraz nadmierne spożycie węglowodanów,
  • choroby metaboliczne – cukrzyca, otyłość nie wynikająca z przepasania konia, zespół metaboliczny u koni,
  • inne czynniki – zatrucia toksynami roślinnymi, zapalenia wątroby, stany zapalne jelit, czynniki genetyczne. 

W początkowych stadiach choroba przebiega bezobjawowo lub daje objawy takie jak brak apetytu, apatia czy utrata masy ciała. W miarę postępu może pojawić się żółtaczka, kolki lub biegunki, oraz objawy neurologiczne – np. drgawki, zaburzenia świadomości czy niezborność ruchowa. 

4. Pasożyty 

Motylica wątrobowa – pasożytuje głównie w wątrobie, charakteryzuje się uszkodzeniem wątroby i zaburzeniami trawienia. Objawy u koni mogą być mało specyficzne i obejmować spadek masy ciała, żółtaczkę, obniżenie wydolności, apatię i biegunkę. Zarażenie występuje przez spożycie zanieczyszczonej larwami wody lub paszy, najczęściej na wilgotnych pastwiskach. 

Glistnica – atakuje głównie źrebięta i młode konie. Larwy migrują przez wątrobę, płuca i oskrzela, powodując kaszel oraz wydzielinę z nosa. Dorosłe osobniki tego pasożyta mogą wywoływać podrażnienia błony śluzowej, stany zapalne, a nawet kolki. Do zarażenia może dojść poprzez spożycie zanieczyszczonej jajami glist trawy lub ściółki. Źrebięta mogą również się zarazić od klaczy przez mleko, jeśli u klaczy aktywują się uśpione larwy glist. 

Tasiemce – to choroba pasożytnicza, a najczęściej spotykanym gatunkiem jest Anoplocephala perfoliata. Do zakażenia dochodzi przez zjedzenie roztoczy, które są żywicielami pośrednimi tasiemców, podczas wypasu. Objawy mogą być różne: od braku objawów, po kolki, wychudzenie czy biegunki. 

Objawy niewydolności wątroby – subtelne sygnały 

Wczesne objawy niewydolności wątroby są niespecyficzne i często łatwo je przeoczyć. Zmiany w zachowaniu, spadek wydolności czy pogorszenie jakości sierści mogą być pierwszymi sygnałami, że coś jest nie tak. 

Do najczęstszych objawów problemów z wątrobą u koni należą: 

  • apatia, senność, brak energii, 
  • brak , spadek masy ciała, 
  • zażółcenie błon śluzowych (żółtaczka), 
  • pogorszenie jakości sierści – matowa, wypadająca, łamliwa, 
  • częste kolki lub problemy trawienne, 
  • biegunki lub nieregularne wypróżnienia, 
  • obrzęki – szczególnie podbrzusza i nóg, 
  • objawy neurologiczne – np. niepokój, niezborność, ślepota, napady agresji, otępienie, 
  • skłonność do krwawień (np. z nosa), siniaki, wybroczyny, 
  • ciemny mocz, nietypowy zapach potu lub odchodów. 

W przypadkach zaawansowanej niewydolności wątroby może dojść do tzw. encefalopatii wątrobowej – zespołu objawów neurologicznych spowodowanych nagromadzeniem toksyn we krwi. Koń może wówczas przejawiać: 

  • niezborność ruchową, 
  • kręcenie się w kółko, 
  • zaburzenia świadomości, 
  • padaczkę, 
  • śpiączkę. 

W takich sytuacjach stan zdrowia konia może bardzo szybko się pogarszać i wymaga natychmiastowej interwencji weterynaryjnej. 

Diagnostyka chorób wątroby 

Ze względu na niespecyficzne objawy, diagnostyka chorób wątroby u koni wymaga zastosowania różnych metod: 

  • badania krwi – ocena enzymów wątrobowych (AST, GGT, GLDH), bilirubiny, poziomu białek (albuminy, globuliny), parametrów krzepnięcia,
  • badania kału – w celu wykrycia pasożytów lub obecności toksyn,
  • badanie USG jamy brzusznej – pozwala ocenić wielkość, strukturę i ewentualne zmiany ogniskowe w obrębie wątroby,
  • biopsja wątroby – umożliwia pobranie próbki tkanki do badania histopatologicznego,
  • testy serologiczne i molekularne – pomocne w wykrywaniu infekcji wirusowych lub bakteryjnych.

Wczesna diagnoza chorób wątroby może uratować życie konia – dlatego warto wykonywać badania profilaktyczne, zwłaszcza u koni starszych, po przebytych zatruciach lub w czasie intensywnego leczenia farmakologicznego.

Profilaktyka i wsparcie funkcji wątroby 

Utrzymanie wątroby w dobrej kondycji to podstawa zdrowia każdego konia. Oto, co można zrobić, aby wspomóc ten niezwykle ważny narząd: 

  • regularne odrobaczanie – zgodne z kalendarzem i badaniami kału, 
  • wysokiej jakości pasza i siano – unikanie spleśniałych, zanieczyszczonych lub przegrzanych pasz, 
  • suplementacja wspomagająca wątrobę – np. preparaty z ostropestem plamistym (Sylimaryna), artiszokiem, kurkumą, cynaryną, witaminą E i C, 
  • monitorowanie leków – unikanie nadmiernego i długotrwałego stosowania leków hepatotoksycznych (szczególnie niektóre antybiotyki, NLPZ, środki przeciwpasożytnicze), 
  • nawadnianie i ruch – wspomagają naturalne procesy detoksykacji, 
  • ochrona przed dostępem do trujących roślin – np. szczwół, tojad, niektóre gatunki paproci, żywotniki, naparstnica, 
  • unikanie przetrzymywania koni na podmokłych pastwiskach – zmniejsza ryzyko zarażenia motylicą wątrobową, 
  • kontrola kondycji i masy ciała – nadwaga oraz nagłe głodówki mogą doprowadzić do stłuszczenia wątroby. 

Wątroba konia to prawdziwy bohater metabolizmu – cichy, lecz nieustannie pracujący. Jej rola w trawieniu, detoksykacji, magazynowaniu składników odżywczych i utrzymaniu homeostazy jest absolutnie kluczowa. Choroby wątroby często rozwijają się podstępnie i długo pozostają niezauważone. Dlatego warto zwracać uwagę na nawet drobne zmiany w zachowaniu konia i profilaktycznie dbać o jego dietę oraz ogólne warunki utrzymania. 

Wczesna diagnostyka i odpowiednie wsparcie wątroby może nie tylko poprawić komfort życia zwierzęcia, ale też znacząco przedłużyć jego zdrowe, aktywne lata. 

Sprawdź ofertę HorseLinePRO i wybierz najlepsze rozwiązanie dla swojego konia!