W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania różnymi preparatami ziołowymi. Jedną z głównych roślin leczniczych stosowanych w krajach rozwiniętych jest czarci pazur, czyli hakorośl rozesłana (Harpagophytum procumbens). Roślina zawdzięcza swoją nazwę wyglądowi owoców, które mają wyrostki o charakterystycznych haczykowatych zakończeniach. W warunkach naturalnych występuje w niektórych krajach afrykańskich. W Afryce rośnie prawie sto gatunków roślin leczniczych, które znalazły szerokie zastosowanie komercyjne i są dostępne na rynku międzynarodowym (Van Wyk, 2015). W pierwszej kolejności trzeba wymienić właśnie czarci pazur. W celach leczniczych stosuje się wtórne bulwy spichrzowe, a głównym światowym eksporterem jest Namibia.
Czarci pazur - zastosowanie w żywieniu
Czarci pazur odgrywa ważną rolę w medycynie tradycyjnej. Na terenie jego występowania ludzie od dawna spożywają go w celu poprawy ogólnego stanu zdrowia, a także jako środek leczniczy między innymi przeciwko bólowi, gorączce i zapaleniu stawów. Podaje się go drogą pokarmową lub stosuje miejscowo na skórę. Badania naukowe wskazują, że czarci pazur działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Ponadto wykazuje łagodne właściwości przeciwbólowe. Lepsze efekty obserwuje się po zastosowaniu wyciągu z tej rośliny, zamiast tylko wyizolowanych substancji czynnych (Mncwangi i wsp., 2012).
Szerokie spektrum działania czarciego pazura wynika z obecności różnych substancji, które wykazują właściwości biologiczne. Głównymi substancjami biologicznie czynnymi są irydoidy, wśród których dominuje harpagozyd. Związek ten po raz pierwszy wyizolowano właśnie z czarciego pazura. Według norm europejskich stężenie harpagozydu w komercyjnych produktach wytworzonych z czarciego pazura powinno wynosić co najmniej 1,2% (Georgiev i wsp., 2013). Odpowiednie stężenie tej substancji ma kluczowe znaczenie dla skuteczności preparatu (Babili i wsp., 2012). Czarci pazur ma „bliskiego krewnego” – Harpagophytum zeyheri, który również pochodzi z terenów południowej Afryki. Te dwa gatunki różnią się jednak pod względem zawartości substancji biologicznie czynnych, między innymi harpagozydu. Czarci pazur jest znacznie lepszym źródłem tego związku. Według jednych danych jego stężenie w czarcim pazurze waha się od 0,17 do 4,37%. W przypadku H. zeyheri wynosi od 0 do 3,07% (Mncwangi i wsp., 2014). Niedawno opublikowano pracę zagranicznych naukowców, którzy zbadali zawartość harpagozydu w komercyjnych preparatach wytworzonych z czarciego pazura. Okazało się, że wszystkie preparaty zawierają prawidłowe ilości tej substancji (Diuzheva i wsp., 2018).
Mechanizm działania przeciwzapalnego czarciego pazura nie został jeszcze w pełni poznany. Wiadomo, że substancje czynne zawarte w tej roślinie hamują aktywność niektórych enzymów uczestniczących w metabolizmie kwasu arachidonowego, który jest prekursorem substancji działających prozapalnie. W badaniach wykonanych na zwierzętach laboratoryjnych wykazano, że wyciąg z czarciego pazura hamuje powstawanie cytokin prozapalnych. Przeciwzapalne właściwości tego wyciągu przypisuje się wysokiej zawartości harpagozydu (Inaba i wsp., 2010). Podejrzewa się, że przeciwzapalne działanie czarciego pazura może mieć związek również z jego właściwościami antyoksydacyjnymi. Nadmiar reaktywnych form tlenu może przyczynić się do zwiększenia stopnia uszkodzenia tkanek wywołanego stanem zapalnym. W badaniach przeprowadzonych w warunkach in vitro wykazano, że czarci pazur hamuje peroksydację lipidów spowodowaną przez prooksydanty. Towarzyszą temu mniejsze uszkodzenia komórek. Ponadto zauważono, że wyciąg z tej rośliny ogranicza powstawanie wolnych rodników. Czarci pazur chroni zatem przed stresem oksydacyjnym, co może przyczynić się do złagodzenia stanu zapalnego (Grant i wsp., 2009; Schaffer i wsp., 2013).
Czarci pazur znalazł się w kręgu zainteresowań naukowców zajmujących się chorobą zwyrodnieniową stawów u ludzi. Jest to jedna z głównych chorób charakteryzujących się obecnością przewlekłego stanu zapalanego. Leczenie ma na celu zmniejszenie bólu i poprawę jakości życia. Konwencjonalne metody leczenia mogą nie przynosić oczekiwanych efektów, dlatego pacjenci często poszukują innych metod. W takich sytuacjach czarci pazur jest jednym z najczęściej stosowanych specyfików (Sanders i Grundmann, 2011). W literaturze weterynaryjnej opublikowano badania, w których karma zawierająca czarci pazur, Boswellia serrata, małże nowozelandzkie, glukozaminę i siarczan chondroityny ograniczyła rozwój osteoarthritis u psów (Manfredi i wsp., 2018).
Działanie przeciwbólowe ekstraktu z czarciego pazura zostało potwierdzone w badaniach wykonanych na zwierzętach laboratoryjnych (Lim i wsp., 2014). Łagodne działanie przeciwbólowe czarciego pazura zauważono też w przypadku ludzi z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego. Znaczna część pacjentów z przewlekłym bólem kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego sięga po różne ogólnodostępne preparaty, między innymi preparaty ziołowe z czarcim pazurem (Oltean i wsp., 2014).
Czarci pazur od wielu lat jest używany przez opiekunów koni do radzenia sobie z chorobami o podłożu zapalnym i zwyrodnieniowym. W literaturze weterynaryjnej opublikowano pracę, w której stwierdzono użyteczność preparatu ziołowego zawierającego czarci pazur w przypadku łagodnych zmian zwyrodnieniowych w stawach (Montavon, 1994). Jednak dopiero niedawno przeprowadzono badania nad farmakokinetyką harpagozydu u tego gatunku zwierząt. Badania wykonano z użyciem wyciągu z czarciego pazura, który podano koniom w ilości odpowiadającej 5 i 10 mg harpagozydu/kg masy ciała. Stwierdzono, że harpagozyd można wykryć w osoczu krwi do dziewiątej godziny po jednorazowym podaniu wyciągu z czarciego pazura. Stężenie maksymalne po podaniu mniejszej dawki wynosi ponad 25 ng/ml. W przypadku większej dawki wartość ta przekracza 55 ng/ml. Nie zauważono żadnych efektów ubocznych po podaniu koniom tego wyciągu (Axmann i wsp., 2018).
Podsumowanie
Czarci pazur pochodzi z południowych regionów Afryki. Od dawna używa się go w medycynie tradycyjnej do leczenia różnych chorób. Czarci pazur jest jedną z najczęściej stosowanych roślin leczniczych przez mieszkańców zachodniej cywilizacji. Jest oferowany jako naturalny specyfik działający przeciwzapalnie i łagodnie przeciwbólowo, a głównym powodem jego stosowania są schorzenia układu ruchu. W ostatnich latach także opiekunowie zwierząt coraz częściej kierują swoją uwagę na preparaty wytworzone z tej rośliny. Stosują je przede wszystkim w walce z chorobami o podłożu zapalnym i zwyrodnieniowym.
Piśmiennictwo
- Axmann S., Hummel K., Nöbauer K., Razzazi-Fazeli E., Zitterl-Eglseer K.: Pharmacokinetics of harpagoside in horses after intragastric administration of a Devil’s claw (Harpagophytum procumbens) extract. J. Vet. Pharmacol. Ther. (w druku).
- Babili F.E., Fouraste I., Rougaignon C., Moulis C., Chatelain C.: Anatomical study of secondary tuberized roots of Harpagophytum procumbens DC and quantification of harpagoside by high-performance liquid chromatography method. Pharmacogn. Mag. 8, 175-80, 2012.
- Diuzheva A., Carradori S., Andruch V., Locatelli M., De Luca E., Tiecco M., Germani R., Menghini L., Nocentini A., Gratteri P., Campestre C.: Use of Innovative (Micro)Extraction Techniques to Characterise Harpagophytum procumbens Root and its Commercial Food Supplements. Phytochem. Anal. 29, 233-241, 2018.
- Ferrante C., Recinella L., Locatelli M., Guglielmi P., Secci D., Leporini L., Chiavaroli A., Leone S., Martinotti S., Brunetti L., Vacca M., Menghini L., Orlando G.: Protective Effects Induced by Microwave-Assisted Aqueous Harpagophytum Extract on Rat Cortex Synaptosomes Challenged with Amyloid β-Peptide. Phytother. Res. 31, 1257-1264, 2017.
- Georgiev M.I., Ivanovska N., Alipieva K., Dimitrova P., Verpoorte R.: Harpagoside: from Kalahari Desert to pharmacy shelf. Phytochemistry 92, 8-15, 2013.
- Grant L., McBean D.E., Fyfe L., Warnock A.M.: The inhibition of free radical generation by preparations of Harpagophytum procumbens in vitro. Phytother. Res. 23, 104-10, 2009.
- Haseeb A., Ansari M.Y., Haqqi T.M.: Harpagoside suppresses IL-6 expression in primary human osteoarthritis chondrocytes. J. Orthop. Res. 35, 311-320, 2017.Inaba K., Murata K., Naruto S., Matsuda H.: Inhibitory effects of devil’s claw (secondary root of Harpagophytum procumbens) extract and harpagoside on cytokine production in mouse macrophages. J. Nat. Med. 64, 219-22, 2010.Lim D.W., Kim J.G., Han D., Kim Y.T.: Analgesic effect of Harpagophytum procumbens on postoperative and neuropathic pain in rats. Molecules 19, 1060-8, 2014.
- Manfredi S., Di Ianni F., Di Girolamo N., Canello S., Gnudi G., Guidetti G., Miduri F., Fabbi M., Daga E., Parmigiani E., Centenaro S., Volta A.: Effect of a commercially available fish-based dog food enriched with nutraceuticals on hip and elbow dysplasia in growing Labrador retrievers. The Canadian Journal of Veterinary Research 82, 154-158, 2018.
- Mncwangi N., Chen W., Vermaak I., Viljoen A.M., Gericke N.: Devil’s Claw-a review of the ethnobotany, phytochemistry and biological activity of Harpagophytum procumbens. J. Ethnopharmacol. 143, 755-71, 2012.
- Mncwangi N.P., Viljoen A.M., Zhao J., Vermaak I., Chen W., Khan I.: What the devil is in your phytomedicine? Exploring species substitution in Harpagophytum through chemometric modeling of 1H-NMR and UHPLC-MS datasets. Phytochemistry 106, 104-115, 2014.
- Montavon S.: Efficacité d’une préparation phytothérapeutique ŕ base d’Harpagophytum procumbens dans les cas d’éparvin chez le cheval adulte. Pratique Vétérinaire Equine 26, 49-53, 1994.Oltean H., Robbins C., van Tulder M.W., Berman B.M., Bombardier C., Gagnier J.J.: Herbal medicine for low-back pain. Cochrane Database Syst. Rev. 12, CD004504, 2014.
- Sanders M., Grundmann O.: The use of glucosamine, devil’s claw (Harpagophytum procumbens), and acupuncture as complementary and alternative treatments for osteoarthritis. Altern. Med. Rev. 16, 228-38, 2011.Schaffer L.F., Peroza L.R., Boligon A.A., Athayde M.L., Alves S.H., Fachinetto R.,
- Wagner C.: Harpagophytum procumbens prevents oxidative stress and loss of cell viability in vitro. Neurochem. Res. 38, 2256-67, 2013.
- Van Wyk B.E.: A review of commercially important African medicinal plants. J. Ethnopharmacol. 176, 118-34, 2015.
Następny artykuł:
